Wat is Gestalttherapie?
De beperkte ruimte die een kort artikel op deze website biedt is natuurlijk niet voldoende om een adequate beschrijving van Gestalttherapie te geven. Ik doe echter toch een poging om hier een ( subjectief) antwoord te geven op de vraag wat Gestalttherapie is.
Voor de leesbaarheid beperk ik mij hieronder tot de mannelijke vorm, maar ik bedoel natuurlijk evenzeer 'zij' of 'haar' .
Allereerst:
Gestalttherapie werd ontwikkeld door Frederick Perls, een Duitse arts en psychiater, die in het begin van de vorige eeuw door Sigmund Freud werd opgeleid tot psychoanalyticus. Perls had op een aantal punten kritiek op de theorie en werkwijze van Freud en vanuit die kritiek is Gestalttherapie ontstaan.
Hier wil ik slechts èèn van de verschillen tussen beide stromingen nader belichten, namelijk de aard van de therapeutische relatie. Dat wil zeggen de samenwerkingsrelatie tussen therapeut en cliënt (of, in vroeger dagen: patiënt).
Voor Freud en een aantal latere psychoanalytisch werkende therapeuten wordt de therapeutische relatie voornamelijk gekenmerkt door een therapeut die het symptoom van de patiënt interpreteert of 'duidt'. De therapeut ( vaak een medicus) weet als het ware meer van de cliënt dan deze van zichzelf. Het zijn vooral deze duidingen en het is nìet zozeer zijn persoon, waarmee hij de cliënt op weg helpt. Uitgangspunt van deze therapeutische werkwijze is het idee dat een toenemend inzicht bij de patiënt een eerste stap naar genezing is. Hieronder ziet u de sofa van Freud: de patient ligt erop en de therapeut zit naast de sofa, achter zijn patient.
Perls vond het 'eenzijdige' karakter van de therapeutische relatie een onjuist vertrekpunt. Want juist de dialoog tussen therapeut en cliënt kan maken dat er een vertrouwensrelatie groeit. De therapeut blijft daarbij niet buiten beeld, maar benoemt wat hij ziet en ervaart. Samen kijken therapeut en cliënt niet alleen naar waarom of wanneer een klacht is ontstaan, maar vooral naar de manier waarop deze klacht het leven van de cliënt nu beïnvloedt. Therapeut en cliënt ( niet patient) zitten tegenover elkaar en hebben oogcontact.
Voor veel mensen is de vertaling van hun problematiek naar de realiteit van het hier en nu een nieuwe en soms moeilijke ervaring. Want de therapeut is niet degene met de gouden tip. De cliënt zelf is degene die door zijn eigen inspanningen meer over zichzelf te weten komt. Daarbij heeft de therapeut een ondersteunende en faciliterende taak.
Gewaarworden
Een van de uitgangspunten van Gestalttherapie is het idee dat mensen handelen vanuit een in het leven aangeleerde manier van leven of overleven.
Dit is een voor elk van ons specifieke manier van contact (of soms juist geen contact) maken met omgeving, gevoelens en emoties. Een dergelijke stijl van leven is niet goed of slecht, maar veel mensen zijn zich niet bewust van wat ze doen en waarom ze dat doen. Een Gestalttherapeut zal altijd streven naar een vergroten van dit bewustzijn, in ons jargon: gewaarzijn.
Dit gewaarzijn wordt de cliënt niet door de therapeut aangereikt, maar het ontstaat in de het contact tussen de therapeut en de cliënt. De cliënt wordt voortdurend uitgenodigd te focussen op zijn gedrag, op zijn lichamelijke gewaarwordingen en op datgene dat hij vermijdt of nastreeft.
Daarbij interpreteert de Gestalttherapeut niet of zo weinig mogelijk, maar signaleert hij wat hij waarneemt in het contact met de cliënt. Het gaat hem niet alleen om wat iemand vertelt, alswel hoe hij dat doet. Door dit proces van gewaarworden, zo stelt de Gestalttherapie, ervaart de cliënt pas werkelijk hoe hij het nù doet in zijn leven. En vaak gaat dit hand in hand met sterke emoties als schaamte, verdriet, teleurstelling en boosheid, maar ook plezier, opluchting en trots.
Situatietherapie
Een Gestalttherapeut focust niet alleen op de persoon van de cliënt, maar juist ook vooral op zijn huidige leefsituatie en op zijn belangrijke relaties, vroeger en nu. In onze benadering wordt de mens nl nooit los gezien van zijn omgeving. Het is juist naar de interactie, de wisselwerking tussen de mens met zijn omgeving, waar onze aandacht naar uitgaat. Een psychisch probleem is volgens ons in wezen dan ook vaak een verstoord contact tussen de mens en zijn omgeving.
Heeft u baat bij Gestalttherapie ?
Deze vraag is niet gemakkelijk te beantwoorden omdat het uiteraard voor iedereen verschillend is welke therapievorm in welke situatie wel of niet zinvol is. Hierbij spelen allerlei factoren een rol. Daarom vind ik een kennismakingsgesprek ook van groot belang. Persoonlijk werk ik niet met mensen die zo onder invloed verkeren van drugs of medicijnen ( hoeveel terechte redenen hiervoor ook mogen zijn) , dat ze niet 'in de werkelijkheid' zijn.